Międzynarodowy Dzień Osób Starszych

1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, którego celem jest podkreślenie roli seniora w społeczeństwie oraz zwrócenie uwagi na szeroko pojęte zdrowie i potrzeby osób starszych. Ten dzień to także symbol wdzięczności za mądrość życiową seniorów i okazja do umocnienia więzi międzypokoleniowych.

W takim dniu chcemy przypomnieć o potrzebach i wyzwaniach, z jakimi mierzą się osoby starsze. Dajemy też znać, w jaki sposób można wspierać tę wyjątkową grupę społeczną oraz jak podnieść ich jakość życia i co ważne, nie wykluczać ze społeczeństwa.

Zdrowie seniorów

Starzenie się to naturalny proces w życiu każdego człowieka, który wiąże się z utratą lub ograniczeniem sprawności fizycznej i psychicznej. Jednak obecnie jest wiele możliwości pozwalających utrzymać zdrowie i niezależność osób starszych przez długi czas. Ważną rolę odgrywa tu profilaktyka chorób przewlekłych, zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej i stosowanie się do zaleceń specjalistów w zakresie zdrowej diety i odpowiedniej dawki ruchu dla seniorów.

W Polsce Ministerstwo Zdrowia realizuje szereg działań w tym zakresie, m.in. ułatwia dostęp do świadczeń zdrowotnych i leków, prowadzi także różnorodne działania edukacyjne. Z kolei dzięki środkom m.st. Warszawy możliwe jest prowadzenie programów promocji zdrowia, takich jak „Grypa 65+” lub „Aktywny Senior”. SZPZLO Warszawa Praga-Północ również angażuje się w realizację takich programów. Zachęcamy do śledzenia aktualnych działań na naszej stronie.

Coraz większym problemem wśród seniorów stają się choroby otępienne. Według publikacji World Alzheimer Report w 2019 r. na świecie żyło 55 milionów osób z demencją, a liczba ta w 2050 r. ma wzrosnąć do 139 milionów. Choroby otępienne powodują upośledzenie mowy, zdolności poznawczych, a także orientacji w terenie. Chorzy często wymagają stałej opieki osób trzecich. Dobra informacja jest taka, że poprzez odpowiednie modyfikacje w stylu życia można znacznie opóźnić rozwój tych chorób.

Więcej informacji o demencji znajduje się tutaj - https://www.gov.pl/web/zdrowie/demencja

Zachęcamy również do przeczytania naszego artykułu o roli diety w chorobie Alzheimera - https://www.szpzlo.pl/aktualnosc-218-dieta_w_chorobie_alzheimera.html

Potrzeby seniorów

Potrzeby osób starszych różnią się w zależności od wieku, chorób towarzyszących, prowadzonego stylu życia oraz indywidualnych uwarunkowań. Jednak podstawowe potrzeby seniorów możemy podzielić na dwie grupy:

Potrzeby fizjologiczne – osoby starsze, tak jak my wszyscy, bezwzględnie potrzebują stałego dostępu do jedzenia i picia, a także możliwości załatwiania potrzeb fizjologicznych. Dodatkowo, seniorzy mają zwiększoną potrzebę ciepła i higieny. Osoby starsze, które nie poruszają się samodzielnie, mogą również potrzebować wsparcia w zakresie porządków domowych.
Potrzeba bezpieczeństwa – seniorzy potrzebują czuć się bezpiecznie w otoczeniu, w którym przebywają, a także w miejscu swojego zamieszkania. Tę potrzebę można spełniać na przykład poprzez częste odwiedziny opiekunki, pielęgniarki lub członków rodziny. Dzięki temu, osoby starsze będą wiedziały, że w każdej chwili mogą liczyć na czyjąś pomoc.

Szerszą listę zaproponował amerykański gerontolog, Clark Tibbitts, który wymienił 10 podstawowych potrzeb, jakie mogą pojawić się u osób starszych w perspektywie indywidualnej. Podpowiadamy jak ułatwiać seniorom realizację tych potrzeb:

Potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań – powinniśmy włączać osoby starsze w różnego rodzaju działania społeczne, aby nie spychać ich na margines, na którym z pewnością nie chcą stać.
Potrzeba uznania za część społeczności i odgrywania w niej określonej roli – potrzebą każdego seniora jest bycie w społeczeństwie i posiadanie kontaktów z rówieśnikami, a także osobami młodszymi. Natomiast wykluczenie społeczne może prowadzić do stanów depresyjnych i pogarszać jakość życia.
Potrzeba zapełnienia nadmiaru czasu wolnego w satysfakcjonujący sposób – jeśli mamy możliwość, starajmy się organizować seniorom różnego rodzaju zajęcia. Jednak niezwykle ważne jest ich własne zdanie, w jaki sposób chcieliby spędzać ten czas. Zapytajmy, jakie zajęcia będą dla nich atrakcyjne, co lubią robić i czym się interesują.
Potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich – może to być wsparcie w utrzymywaniu kontaktów z ludźmi ze swojego kręgu lub też poznawaniu nowych osób. Ważne jest, aby na siłę nie izolować seniorów od innych osób.
Potrzeba uznania jako jednostki ludzkiej – osoby starsze, jak wszyscy inni, chcą być zauważone jako indywidualne jednostki. Każdy z nas ma niepowtarzalny wygląd i charakter, seniorzy również chcą, by na nich patrzeć w ten sposób.
Potrzeba stwarzania okazji do autoekspresji – powinniśmy zadbać o to, by seniorzy mieli warunki do indywidualnego wypowiadania się, pisania, rozwijania w dziedzinie, która danej osobie jest bliska.
Potrzeba odpowiedniej stymulacji psychicznej i umysłowej – niekiedy seniorzy swoim zachowaniem przypominają nam takie duże dzieci. Jednak jest to krzywdzące określenie. Osoby starsze chcą być wartościowe i traktowane poważnie. Dlatego też do stymulacji potrzebują zadań i ćwiczeń na swoją miarę, nie dziecięcych książeczek czy zagadek.
Potrzeba ochrony zdrowia i dostępu do opieki zdrowotnej – to bardzo ważna potrzeba, którą starają się zapewniać różnego rodzaju instytucje pomocowe. Jednak ważne jest również okazanie zainteresowania seniorom ze strony opiekunów i członków rodziny. Jeśli mamy w okręgu osoby starsze, zainteresujmy się ich zdrowiem i zapewnijmy, że nie są pozostawione same sobie.
Potrzeba odpowiednio ustalonego trybu życia i utrzymania stosunków z rodziną – seniorzy wbrew pozorom również potrzebują mieć swój własny plan dnia, mają ulubione godziny wykonywania poszczególnych czynności, spożywania posiłków czy udawania się na przechadzki. Powinniśmy pomagać im w realizacji dopasowanego do nich sposobu odżywiania, aktywności, spędzania czasu wolnego i wysypiania się. Jeśli wydaje nam się, że któryś z tych aspektów nie jest realizowany prawidłowo, edukujmy seniorów, jednak nie próbujmy zmieniać ich zachowania za wszelką cenę, na siłę. Oprócz tego, odwiedzajmy seniorów na święta, zapraszajmy na urodziny czy inne uroczystości, a na pewno bardzo to docenią.
Potrzeba duchowej satysfakcji – umożliwiajmy osobom starszym chodzenie do kościoła, należenie do wspólnot czy kółek różańcowych, jeśli wyrażają taką wolę. Seniorzy jak nikt inny, rozmyślają nad swoją wiarą, odejściem i życiem wiecznym. Dążenie do duchowej satysfakcji pozwala im poczuć się lepiej.

Wyzwania seniorów

Osoby starsze borykają się z szeregiem wyzwań fizycznych i psychicznych. Poniżej zebraliśmy niektóre z nich, aby pokazać, że starość często nie jest kolorowa i jednolita:

ograniczenie sprawności ruchowej i psychofizycznej – utrata samodzielności,
zwiększająca się liczba chorób zagrażających zdrowiu – cukrzyca, demencja, osteoporoza i ich wszelkie objawy,
ograniczenie aktywności i regularnych ćwiczeń – pojawienie się nadwagi, nadciśnienia, problemy z wykonywaniem codziennych czynności,
dyskryminacja na rynku pracy i utrata źródeł utrzymania – pozostaje tylko często niewielka renta lub emerytura, za którą ciężko jest wyżyć,
pojawienie się pustki po zostawieniu kariery zawodowej – brak motywacji do wstawania rano, zadbania o siebie, ułożenia włosów,
poczucie niespełnienia - frustracja w wyniku niezrealizowania wszystkich marzeń,
przewlekły stres wynikający z niepewności – wpadanie w stany depresyjne z powodu szybko upływającego czasu i poczucia przemijania oraz niewiadomej, jaką jest życie wieczne,
narażenie na nieetyczne praktyki ze strony sprzedawców – namawianie do zakupu zbędnych artykułów, celowe zawyżanie cen,
wprowadzanie w błąd oraz naciąganie przez pracowników usług, bankowości lub ubezpieczeń – nacisk na kupno polisy na życie lub wzięcie kredytu, niedokładne objaśnianie regulaminów i zawieranych umów,
oszustwa i kradzieże „na wnuczka”, „na policjanta” lub „na pracownika ZUS” – wykorzystywanie naiwności oraz faktu, że osobami starszymi często łatwiej manipulować, co powoduje duże straty materialne, a także poczucie wstydu i bycia naiwnym,
przemoc fizyczna lub psychiczna – zaniedbanie przez opiekunów lub członków rodziny, stosowanie przemocy werbalnej, poniżanie, używanie siły.

Jak możemy pomagać?

Chcemy Wam przypomnieć, że wszyscy możemy podjąć kroki na rzecz poprawy jakości życia seniorów wokół nas. Czasem wystarczą drobne czynności, niekiedy potrzeba szerszych działań, jednak wspólnie możemy zrobić naprawdę wiele dobrego!

Odpowiednia organizacja

Opieka nad osobą starszą będzie o wiele łatwiejsza z odpowiednim planem. Zidentyfikujmy potrzeby osoby starszej, zaplanujmy wizyty lekarskie, zapytajmy również czego ona sama potrzebuje, co by jej pomogło oraz co sprawiło by jej przyjemność. Warto zaopatrzyć się też w dodatkowe sprzęty, które pomogą w podstawowych czynnościach. Może to być poręcz, która ułatwi wstanie z łóżka, chodzik rehabilitacyjny, nasadka podwyższająca na sedes albo gadżety ułatwiające pracę w ogrodzie czy przygotowywanie posiłków.

Wsparcie rodzinne

Osoby starsze często wymagają wsparcia swoich rodzin w codziennych obowiązkach. Ale z drugiej strony, seniorzy równie często potrzebują zwyczajnego poczucia, że są częścią rodziny. Istotne będzie dla nich spełnianie się w roli dziadków, możliwość udzielenia kilku cennych rad, przygotowanie potraw na święta czy po prostu chwila rozmowy. Jeśli rodzina jest bardziej liczna, warto podzielić obowiązki nad seniorem między członków rodziny oraz przygotować grafik odwiedzin względem siebie.

Edukacja

Seniorzy, pomimo swojego wieku i bagażu doświadczeń mogą nie nadążać za zmieniającym się światem. Nie chłoną wiedzy już tak szybko, nie mają też dostępu do najnowszej technologii, a często nawet nie korzystają z Internetu. Przez to mogą nie być świadome w wielu oczywistych dla nas tematach i trzymają się głęboko zakorzenionej wiedzy z dawnego okresu. Często także doświadczają manipulacji. Warto zatem upowszechniać wśród seniorów wiedzę w kwestiach, z jakimi się borykają. Dzięki temu zmniejszymy panujące stereotypy, ograniczymy dyskryminację wiekową i przygotujemy seniorów na wyzwania, z jakimi przyjdzie im się zmierzyć (o niektórych z nich napisaliśmy powyżej).

Regularna profilaktyka

Osoby starsze powinny regularnie kontrolować swój stan zdrowia u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Przynajmniej raz w roku (lub zgodnie z zaleceniami swojego lekarza) powinny również poddawać się podstawowym badaniom krwi i moczu. Warto, aby miały też kontrolowane ciśnienie tętnicze, poziom glukozy we krwi i masę ciała. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, lekarz zaleci odpowiednie postępowanie. Być może skieruje na badanie EKG, USG, wyda skierowanie do okulisty lub na kolonoskopię, a zależności od przypadku. Podjęcie odpowiednich kroków na wczesnym etapie pozwoli utrzymać jak najwyższą jakość życia. Osobom starszym zaleca się także wykonywanie szczepień profilaktycznych – zwłaszcza przeciwko grypie i pneumokokom.

Promowanie zdrowego trybu życia

Zdrowy tryb życia to dobra dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek i odpowiedniej jakości sen. Działania te zapobiegają chorobom układu krążenia oraz nowotworom. Dla sprawnych osób starszych zaleca się prowadzenie aktywnego trybu życia. Rozumie się przez to wykonywanie umiarkowanych treningów siłowych (dostosowanych do kondycji i stanu zdrowia), jazdę na rowerze, częste spacery i basen. Ćwiczenia cardio korzystnie wpływają na układ krążenia i szkieletowy, prawidłową postawę ciała i pracę mózgu. Z kolei dieta seniora powinna być lekkostrawna i dobrze zbilansowana. Podstawę powinny stanowić warzywa i owoce (przetarte lub ugotowane, jeśli osoba ma problemy z uzębieniem lub dolegliwości jelitowe), chudy nabiał, jaja, ryby bez ości. Najlepiej, aby posiłki były regularne, niewielkie objętościowo i podane w zachęcający wizualnie sposób. Ważne jest również wypijanie odpowiedniej ilości wody, nawet gdy nie chce się pić. Więcej informacji w zakresie żywienia znajdziecie na stronie: https://diety.nfz.gov.pl/plany-zywieniowe/senior.

Aktywizacja społeczna

Jak już wspomnieliśmy, przynależność seniorów do grup społecznych jest niezwykle istotna. Warto zainteresować się czy w pobliżu funkcjonuje klub dla osób starszych albo może jakaś fundacja organizuje zajęcia lub bezpłatne aktywności. Można również pokusić się o zorganizowanie na własną rękę spotkania towarzyskiego dla osób starszych z okolicy albo zgłosić się do domu kultury lub parafii i zapytać o ofertę dla osób starszych. Najważniejsze, aby starać się zapobiegać izolacji społecznej.

Wparcie psychiczne

Warto rozmawiać z seniorami o ich potrzebach i troskach, ale równie ważne jest ucinanie zwykłych pogawędek o sprawach dnia codziennego. Dla zdrowia psychicznego osoby starszej bardzo ważny jest przede wszystkim kontakt z drugim człowiekiem. Nawet zwykła, przyjazna rozmowa może zredukować napięcie i dać nadzieję na pokonanie wszelkich trudności. Kolejną sprawą jest angażowanie seniora w wydarzenia kulturalne w okolicy, takie jak pokazy filmów, zajęcia taneczne czy manualne. Wszystkie te aktywności sprawią, że taka osoba będzie poniekąd „zmuszona” do ubrania się i wyjścia z domu, ale przez to zacznie być bardziej aktywna, będzie też miała kontakt z innymi ludźmi. Być może któreś z zajęć polubi na tyle, że będzie tylko wyczekiwać kolejnej okazji do wyjścia z domu i z pewnością zacznie myśleć bardziej pozytywnie. Jednak warto pamiętać, aby na siłę nie angażować seniora w zajęcia, za którymi nie przepada. Starajmy się z nim rozmawiać, zachęcać do próbowania nowych rzeczy i pytać o te ulubione. Czasami senior wymaga jedynie towarzystwa lub „zajęcia czymś rąk”, jeśli natomiast obniżony nastrój utrzymuje się przez długi czas, możemy pomyśleć o psychologu dla seniora.

Walka z dyskryminacją i przemocą

Przemoc wobec osób starszych niestety jest dość częstym zjawiskiem. Wykorzystuje się ograniczoną sprawność fizyczną i umysłową, wyłudzając pieniądze lub naciskając na zmianę w testamencie. Niezbędne jest podjęcie kroków w celu zapobiegania i zwalczania zarówno przemocy, jak i dyskryminacji wobec seniorów. Zachęcamy do zapoznania się z najnowszą kampanią m.st. Warszawy „Sztuka reagowania na przemoc”: https://bielany.um.warszawa.pl/-/sztuka-reagowania-na-przemoc-kampania oraz natychmiastowego reagowania w przypadku zauważenia oznak przemocy.

Przydatne linki

Poniżej zostawiamy jeszcze kilka odnośników do stron internetowych z przydatnymi informacjami dla seniorów i ich opiekunów:

Zestaw ćwiczeń dla osób starszych – https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/249053,zestaw-cwiczen-dla-osob-starszych-ktore-chca-utrzymac-lub-poprawic-swoja-sprawnosc
Prawidłowe żywienie osób starszych – https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/250092,prawidlowe-zywienie-osob-starszych-i-sniadanie
Wskazówki do przygotowania kolacji dla osób starszych – https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/250093,kolacja-dobor-latwostrawnych-posilkow-do-przygotowania-kolacji
Zdrowy senior – https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zdrowy-senior

Życzenia dla seniorów

Na koniec, z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Starszych, chcielibyśmy życzyć seniorom długich lat życia w zdrowiu i radości. Niech każdy dzień będzie wypełniony rodzinnym ciepłem, miłością i uśmiechem. Życzymy Wam optymizmu i witalności, niech jesień życia będzie czasem spełnienia wszystkich marzeń!

Źródła:

Prezentowanych treści o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego dla wszystkich pacjentów. Wszelkie publikacje mają charakter informacyjno-edukacyjny i mogą stanowić inspiracje dla pacjentów do prowadzenia zdrowego stylu życia i zgłębiania wiedzy w danym obszarze. Mogą również zachęcać do wykonywania badań profilaktycznych. Informacje nie zastępują porady lekarskiej. O postępowaniu medycznym decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami dla każdego pacjenta. Jeśli potrzebujesz konsultacji lekarskiej, zachęcamy do rezerwowania wizyt za pośrednictwem Telefonicznej Obsługi Pacjenta: 22 619 78 76 lub bezpośrednio w wybranej przychodni. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, masz możliwość ich odpłatnego wykonania. Zachęcamy do zapoznania się z aktualnym cennikiem oraz zajrzenia na stronę www.pcz.waw.pl.