Dieta w chorobie Alzheimera

Wrzesień został ogłoszony Światowym Miesiącem Choroby Alzheimera. Głównym celem obchodów Światowego Dnia oraz Miesiąca Choroby Alzheimera jest podnoszenie świadomości społecznej oraz zwalczanie stygmatyzacji choroby i chorych. Cały wrzesień organizacje alzheimerowskie organizują różnorodne wydarzenia i akcje edukacyjne oraz zbiórki funduszy w celu poprawy jakości życia chorych osób. My z tej okazji przygotowaliśmy artykuł, dzięki któremu dowiecie się, jaki wpływ ma odżywianie na przebieg choroby oraz jaką dietę stosować w celach profilaktycznych.

Czym jest choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera to przewlekła, postępująca i nieodwracalna choroba neurozwyrodnieniowa mózgu, która powoduje zanik komórek nerwowych. Charakteryzuje się postępującymi zaburzeniami pamięci i innych funkcji poznawczych i może powodować całkowitą utratę samodzielności fizycznej i intelektualnej. Choroba często rozwija się bez widocznych objawów. Może upłynąć nawet kilka lat, zanim pojawią się symptomy pozwalające na postawienie diagnozy.

Lekarze nie ustalili jeszcze dokładnej przyczyny powstawania choroby. Wyróżnili jednak kilka potwierdzonych czynników, stanowiących zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania. Wśród nich wymienia się:

podeszły wiek – najczęściej chorują osoby powyżej 65 roku życia (choć choroba coraz częściej dotyka też ludzi młodych),
płeć – kobiety znajdują się w grupie większego ryzyka,
predyspozycje genetyczne – występowanie choroby w rodzinie,
cukrzyca,
wykształcenie – osoby z niskim wykształceniem są bardziej narażone.

W Polsce szacowana liczba chorych na Alzheimera i choroby pokrewne wynosi ok. 584 tys. Jednak liczba chorych może być znacznie większa, gdyż u wielu osób choroba mogła nie zostać jeszcze rozpoznana lub nie korzystają oni z pomocy medycznej. Niestety nie ma też leku, który mógłby całkowicie wyleczyć chorobę. Chorzy mogą jednak korzystać z różnych form wsparcia. Najczęściej stosuje się tzw. objawowe leki prokognitywne oraz terapie wspierające pacjenta i opiekuna.

Objawy

Choroba ma trzy fazy. Pierwsze stadium trwa od dwóch do pięciu lat i rozpoczyna się kłopotami z pamięcią, orientacją oraz nauką nowych rzeczy. Drugie stadium trwa od 2 do 12 lat. Chory zapomina imion dzieci, danych adresowych, unika ludzi i błądzi nawet w znanym otoczeniu. W trzecim stadium, które trwa od roku do trzech lat, trudności drastycznie się nasilają. Osoba chora nie kontroluje czynności fizjologicznych, wymawia tylko pojedyncze słowa i najczęściej wymaga już nieustannej opieki.

Główne znaki ostrzegawcze choroby:

zaburzenia pamięci utrudniające codzienne czynności,
trudności w wykonywaniu zwykłych zadań i prac domowych,
zmiany nastroju, zachowania i osobowości,
brak zainteresowania dotychczas lubianymi zajęciami,
gubienie wielu rzeczy,
zakłopotanie i brak orientacji nawet w znanych sobie wcześniej miejscach.

Osoby cierpiące na chorobę Alzheimera umierają średnio po 10-11 latach od postawienia diagnozy. Najczęściej przyczyną zgonu są powikłania, takie jak zapalenie płuc, które rozwijają się u osób unieruchomionych w łóżku z powodu zniedołężnienia lub wypadku.

Zapobieganie

Choroba Alzheimera należy do grupy schorzeń śmiertelnych. W Stanach Zjednoczonych jest ona jedną z głównych przyczyn śmierci osób starszych. Jej symptomy są poważne i nie powinny być bagatelizowane. Dlatego też profilaktyka zaburzeń poznawczych jest tak istotna. Szacuje się, że opóźnienie wystąpienia demencji choćby o 5 lat skutkuje znacznym obniżeniem kosztów leczenia. Jednym ze sposobów na opóźnienie wystąpienia otępienia, a także eliminację objawów choroby, jest zastosowanie specjalnego żywienia.

Obecne badania potwierdzają pozytywne działanie dwóch modeli diet: śródziemnomorski i MIND. Diety te charakteryzują się dużą zawartością antyoksydantów, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin i błonnika pokarmowego. Zmniejsza się natomiast spożycie cukru i tłuszczów trans. Skuteczność takiego sposobu odżywiania wynika z dostarczenia organizmowi dobrze zbilansowanych składników, które odżywiają komórki nerwowe, rezygnując przy tym z substancji prozapalnych.

Naukowcy z Rush University Medical Center w Chicago opracowali też dziesięć najważniejszych grup produktów zawierających wysokie stężenie substancji odżywczych, istotnych dla osób cierpiących na chorobę Alzheimera:

Grupa I – duża ilość zielonych warzyw liściastych (szpinak, jarmuż, sałata), przynajmniej 2 razy w tygodniu
Grupa II – pozostałe warzywa (papryka, ogórek, pomidor i inne), kilka razy dziennie
Grupa III – migdały i orzechy, 5 razy w tygodniu
Grupa IV – owoce jagodowe (truskawki, jagody), minimum 2 razy w tygodniu
Grupa V – fasola biała lub czerwona, 3 razy w tygodniu
Grupa VI – produkty pełnoziarniste, 3 razy dziennie
Grupa VII – ryby, minimum raz w tygodniu
Grupa VIII – drób, 2 razy w tygodniu
Grupa IX – oliwa, inne zdrowe tłuszcze
Grupa X – kieliszek czerwonego wina, raz w tygodniu (trzeba mieć jednak na uwadze, że większe ilości alkoholu są szkodliwe dla ogólnego stanu zdrowia i dla mózgu)

Dieta MIND

Wielokrotne badania prowadzone na całym świecie potwierdzają skuteczność diety MIND w leczeniu i łagodzeniu objawów choroby Alzheimera. Podstawowe zalecenia diety zakładają wysokie spożywanie zielonych warzyw, orzechów, jagód, strączków, tłustych ryb i oliwy. Ogranicza się spożycie czerwonego mięsa, sera, słodyczy, potraw smażonych i produktów typu fast food. Szczególnym składnikiem tej diety są owoce jagodowe, a zwłaszcza borówki, które należą do składników żywieniowych najsilniej chroniących mózg.

Naukowcy zwracają uwagę, że im dłużej będzie stosowany taki model żywienia, tym uzyska się lepsze działanie na funkcje poznawcze. Sama dieta jest łatwa w stosowaniu, a jej korzyści są nieocenione. Udowodniono, że nie tylko łagodzi objawy czy wspomaga leczenie, ale także ma działanie profilaktyczne. U osób badanych, które ściśle przestrzegały diety MIND, ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera obniżyło się aż o 53%, natomiast u osób, którym zdarzały się odstępstwa od diety – o ok. 35%.

Podstawowe zalecenia diety MIND:

Spożywaj każdego dnia co najmniej 3 porcje produktów pełnoziarnistych (ciemne pieczywo, brązowy makaron, pełnoziarniste płatki).
Jedz minimum 3 razy dziennie warzywa.
Jedz orzechy w formie przekąski co najmniej 5-6 razy w tygodniu (mogą być włoskie lub inne, twoje ulubione).
Nasiona roślin strączkowych spożywaj co drugi dzień (fasola, ciecierzyca, soczewica).
Owoce jagodowe (borówki, maliny, truskawki, wiśnie, porzeczki) jedz przynajmniej raz w tygodniu.
Po ryby i chude mięso sięgaj raz w tygodniu.
Ogranicz spożycie sera, produktów smażonych oraz fast food do mniej niż porcji tygodniowo.

Kwasy tłuszczowe omega-3

Szczególne znaczenie w diecie przypisuje się kwasom omega-3 (EPA i DHA). Ich spożycie poprawia neuroprzekaźnictwo oraz może zapobiegać odkładaniu się szkodliwych złogów w mózgu. W mózgu osób chorujących na Alzheimera stwierdza się mniejsze stężenie DHA niż u osób zdrowych. Warto zatem włączyć do diety produkty, które są źródłem tych kwasów (łosoś, pstrąg, makrela, orzechy włoskie, olej lniany, nasiona lnu, olej rzepakowy).

Polifenole

Substancje polifenolowe to aktywne biologicznie związki roślinne, obecne w części produktów spożywczych. Polifenole wykazują działanie ochronne przed stresem oksydacyjnym, który może zapoczątkować choroby neurodegeneracyjne. Szczególnie ważna okazuje się kurkumina (zawarta w kurkumie), która działa przeciwzapalnie i przeciwutleniająco. Ponadto może wpływać na poprawę koncentracji i pamięci operacyjnej.

Pozostałe polifenole i ich źródła, które warto włączać do diety:

Katechiny – morele, wiśnie, kakao, zielona herbata
Flawony – natka pietruszki, seler naciowy
Flawanole – cebula
Antocyjany – winogrona, owoce jagodowe, żurawina
Lignany – siemię lniane, ziarna zbóż, kawa

Witaminy

Witaminy znajdujące się w warzywach i owocach mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. Szczególnie warto spożywać dużo zielonych warzyw liściastych oraz owoców jagodowych, które są związane z mniejszym ryzykiem demencji i zaburzeń funkcji poznawczych.

W jednym z badań wykazano, że zwiększenie podaży witaminy E z produktów żywnościowych wiąże się z mniejszym ryzykiem zachorowania na chorobę Alzheimera. Źródło tej witaminy stanowią oleje roślinne, orzechy laskowe, pestki dyni i nasiona słonecznika.

Brytyjscy badacze wykazali także, że u osób chorych na demencję występuje duże stężenie homocysteiny oraz małe stężenie witamin z grupy B, które są niezbędne do przemiany homocysteiny w metioninę i cysteinę (w badaniach zaobserwowano zależność między dużym stężeniem homocysteiny we krwi a ryzykiem rozwoju Alzheimera). Warto zatem spożywać produkty bogate w witaminy z grupy B, zwłaszcza w witaminę B6, B12 i kwas foliowy. Będą to pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby, jaja, brokuły, szpinak, kasze gruboziarniste.

Przykłady posiłków:

Do każdego pacjenta należy podejść indywidualnie. Jeśli jednak dana osoba nie wykazuje niechęci bądź alergii na dany pokarm, poniższe posiłki mogą stanowić inspiracje dla opiekunów do przygotowania zbilansowanych jadłospisów dla chorych.

Śniadania:

Owsianka z kakao i jagodami
Omlet marchewkowy z bananem i masłem orzechowym
Kanapki z twarożkiem i rzodkiewką

Obiady:

Ryba pieczona w folii z warzywami, podana z kaszą
Klopsiki w sosie koperkowym z ziemniakami
Curry z białą fasolą

Kolacje:

Zupa krem z pieczonej cukinii z bazylią
Sałatka z tuńczykiem, roszponką, awokado, oliwkami i pieczywem razowym
Humus z oliwą i warzywami (słupki papryki, marchewki, selera)

Źródła:

Prezentowanych treści o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego dla wszystkich pacjentów. Wszelkie publikacje mają charakter informacyjno-edukacyjny i mogą stanowić inspiracje dla pacjentów do prowadzenia zdrowego stylu życia i zgłębiania wiedzy w danym obszarze. Mogą również zachęcać do wykonywania badań profilaktycznych. Informacje nie zastępują porady lekarskiej. O postępowaniu medycznym decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami dla każdego pacjenta. Jeśli potrzebujesz konsultacji lekarskiej, zachęcamy do rezerwowania wizyt za pośrednictwem Telefonicznej Obsługi Pacjenta: 22 619 78 76 lub bezpośrednio w wybranej przychodni. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, masz możliwość ich odpłatnego wykonania. Zachęcamy do zapoznania się z aktualnym cennikiem oraz zajrzenia na stronę www.pcz.waw.pl.