SZPZLO - szpzlo.pl

„Program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki i korekcji wad postawy dla uczniów klas IV szkół podstawowych na terenie m.st. Warszawy”.

1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO
2. Problem zdrowotny

Szybkie tempo zmian zachodzących w środowisku wpływa na człowieka w sposób bardzo niekorzystny. Człowiek w swych mechanizmach adaptacyjnych często nie nadąża za rozwojem cywilizacji. Wynikiem tego są różne schorzenia: narządu ruchu i budowy ciała. Dominują wśród nich wady kręgosłupa i stóp. Współczesny człowiek, również młody, większość swojego życia spędza w pozycji siedzącej (w szkole, przed telewizorem, przy komputerze). Nadwaga, osłabione mięśnie, brak ruchu sprawiają, że kręgosłup musi wykonywać pracę ponad jego aktualne możliwości. Utrzymanie równowagi i kontrola prawidłowej postawy są złożoną czynnością ruchową, która może być zaburzona przez różne czynniki prowadzące do wad postawy. Wszelkie odchylenia od idealnej postawy są zagrożeniem dla naszego zdrowia i zwiastunem mogących pojawić się z czasem dolegliwości.

Wady postawy to utrwalone w układzie kostnym odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej dla danej kategorii wieku, płci i typu budowy. 
W osobniczym rozwoju postawy ciała wyróżnia się dwa posturogenne okresy, 
w których nasila się występowanie wad postawy. Są to okresy krytyczne dla procesu kształtowania się postawy (pierwszy okres przypada na 7 rok życia i nosi nazwę szkolnego, drugi okres przypada na etap skoku pokwitaniowego). Okres szkolny przypada na wiek 6-7 lat i związany jest ze zmianą trybu życia dziecka. Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego, indywidualnie regulowanego przez dziecko ruchu, wysiłku i odpoczynku, 
w narzucony kilkugodzinny system przebywania w pozycji siedzącej. Okres skoku pokwitaniowego jest okresem ogromnej dysharmonii rozwojowej. Okres ten przypada na wiek 12 - 15 lat u dziewcząt oraz 12 - 16 lat u chłopców. Następuje wówczas szybki rozwój kośćca, za którym nie nadąża rozwój mięśni. Postawa zmienia się w ciągu dnia pod wpływem różnorodnych bodźców. Dobre samopoczucie, chęć dobrej prezencji pobudza do przyjęcia lepszej postawy. Przygnębienie, zmęczenie, brak snu, złe samopoczucie, nadmierna nerwowość sprzyjają utrwalaniu nieprawidłowej postawy ciała.

Z uwagi na przyczyny powstawania, wady postawy możemy podzielić na dwie grupy: wady wrodzone i wady nabyte. Do wad nabytych należą wady powstałe na skutek przebytych chorób - wady rozwojowe oraz wady, które powstały na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała - wady nawykowe. Wady nabyte rozwojowe powstają najczęściej w wyniku: krzywicy, gruźlicy i choroby Scheuermanna. Wady nabyte nawykowe powstają 
w wyniku działania na nasz organizm czynników środowiskowych, morfologicznych oraz fizjologicznych. Wszelkie wady postawy wpływają ujemnie nie tylko na wygląd i sylwetkę, ale również ograniczają ruchomość kręgosłupa doprowadzając często do niepełnosprawności.

Mając powyższe na uwadze istnieje konieczność wdrożenia programu o charakterze edukacyjno – prewencyjnym. Zadania przewidziane do realizacji w programie dotyczą wiedzy, umiejętności, kształtowania postawy oraz aktywności ruchowej. Zadania związane 
z wczesnym wykrywaniem wad postawy oraz ich korekcją wzajemnie się uzupełniają, co powinno się przyczynić do wszechstronnego rozwoju dziecka i indywidualizacji procesu korekcji wad postawy.

2. Epidemiologia

Kilkuletnie analizy wyników programu finansowanego ze środków m.st. Warszawy wskazują na rozpowszechnienie wad postawy wśród populacji uczniów klas IV szkół podstawowych. W latach 2007-2013 odsetek wykrytych wad w przebadanej populacji sięgał 70% (31 920 uczniów spośród 45 821 przebadanych). W 2014 r. przebadano 11 892 osób, 
a odsetek wykrytych wad postawy sięgał 68% (8 114 uczniów).

3. Główne czynniki ryzyka wad postawy:

• środowiskowe:
  1. siedzący tryb życia, zbyt mała ilość ruchu zwłaszcza na świeżym powietrzu,
  2. niewłaściwe obuwie,
  3. nieodpowiednie noszenie plecaka,
  4. niedostosowanie ławki szkolnej lub stanowiska pracy do warunków fizycznych dziecka,
  5. złe oświetlenie miejsca pracy,
  6. zła odległość od tablicy w szkole,
  7. złe warunki bytowe i higieniczne jak niedożywienie, zmęczenie, brak snu;
• morfologiczne: zaburzenie napięcia mięśni powstałe na skutek choroby lub przemęczenia (na przykład siedząca praca w pochylonej pozycji lub długotrwałe stanie 
  z pochyleniem tułowia);
• fizjologiczne: zaburzenia czucia głębokiego, wady wzroku lub słuchu mogą utrwalać nawyk nieprawidłowego ustawienia ciała (na przykład krótkowzroczność bądź ubytki w polu widzenia lub jednostronna wada słuchu bywają przyczyną asymetrycznego trzymania głowy);
• inne:

1. niewłaściwa dieta, niedoborowa pod względem zawartości wapnia i białka,
2. zbyt mała ilość czasu spędzanego na słońcu (niedobory witaminy D),
3. utrwalone nieprawidłowe czynności nawykowe.
4. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu

Szeroki zakres rozpowszechnienia schorzeń kręgosłupa, szczególnie wśród populacji dzieci, nakłada na samorząd obowiązek wprowadzenia działań skierowanych na zmniejszenie częstości występowania wad postawy. Upowszechnienie metody masowego badania 
w zakresie wad postawy oraz specjalistycznej wiedzy na temat zagrożeń związanych 
ze schorzeniami kręgosłupa umożliwi zwiększenie wykrywalności zaburzeń w zagrożonej populacji dzieci.

Program jest zgodny z założeniami uchwały nr LXII/1789/2005 Rady m.st. Warszawy 
z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku (Cel strategiczny 1.: Poprawa jakości życia i bezpieczeństwa mieszkańców Warszawy, Cel operacyjny 1.1.: Podniesienie poziomu i dostępności usług publicznych, w tym oświaty, kultury, rekreacji i sportu, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej) oraz z uchwałą nr XLVI/1427/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie przyjęcia Społecznej Strategii Warszawy – Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2020 (Cel strategiczny 1.: Zintegrowana polityka społeczna, Cel szczegółowy 1.2.: Zintegrowane strategie i programy polityki społecznej, Cel strategiczny 2.: Wzrost potencjału społecznego, Cel szczegółowy 2.1.: Podniesienie jakości 
i konkurencyjności kapitału ludzkiego Warszawy jako czynnika decydującego o szansach rozwoju, Cel strategiczny 3.: Integracja i reintegracja społeczna i zawodowa, Cel szczegółowy 3.10.: Poprawa stanu zdrowia), jak również z założeniami uchwały nr XXXI/717/2012 Rady m.st. Warszawy z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie przyjęcia Warszawskiego Programu Profilaktyki i Promocji Zdrowia na lata 2012-2016.

2. CELE PROGRAMU

Cel główny:

• wczesne wykrywanie wad postawy ciała, szczególnie skolioz oraz wad stóp, wśród uczniów z określonej populacji,
• zmniejszenie odsetka dzieci z nierozpoznanymi wadami postawy,
• zapobieganie progresji oraz odległych następstw wynikających ze zmian 
  w układzie kostno-stawowym,
• określenie w badanej populacji liczby uczniów z wadami postawy,
• rozpoznanie skali problemu wad postawy wśród uczniów szkół warszawskich.

Cele szczegółowe:

• zwiększenie świadomości zdrowotnej uczniów i ich rodziców/opiekunów 
  prawnych w zakresie wad postawy,
• zapewnienie prawidłowego rozwoju aparatu mięśniowego, stabilizującego układ kostno-stawowy,
• poprawa ogólnej sprawności ruchowej,
• korekta istniejących zaburzeń statyki ciała i doprowadzenie, o ile to możliwe, do stanu prawidłowego.

Oczekiwane efekty:

Stworzenie warunków oraz możliwości wczesnego wykrywania wad postawy, diagnostyki oraz optymalnej terapii i rehabilitacji.

Mierniki efektywności

1. odsetek dzieci uczestniczących w programie,
2. liczba dzieci z wykrytą wadą postawy.

3. ADRESACI PROGRAMU

1. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe

Realizowany program jest programem obejmującym swoim zasięgiem publiczne szkoły podstawowe na terenie Warszawy, dla których m.st. Warszawa jest organem prowadzącym.

Do programu zostanie zaproszonych około 13 000 dzieci klas IV szkół podstawowych 
w każdym roku szkolnym.

2. Tryb zapraszania uczestników do programu

Dla osiągnięcia zamierzonych celów Biuro Polityki Zdrowotnej Urzędu m.st. Warszawy poinformuje Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy oraz poprosi o przekazanie informacji 
o programie dyrektorom szkół wraz z prośbą o wyrażenie zgody na wzięcie udziału 
w programie. Akcję informacyjną o programie wśród rodziców/opiekunów prawnych uczniów klas IV przeprowadzą realizatorzy programu na jednym ze spotkań organizowanych z rodzicami/opiekunami prawnymi przez szkołę.

4. ORGANIZACJA PROGRAMU

Części składowe, etapy i działania organizacyjne

Program będzie realizowany w środowisku nauczania i wychowania lub 
w pomieszczeniach podmiotu leczniczego-realizatora, w zależności od możliwości realizatora. Wszystkie badania powinny być wykonane z zachowaniem należytej staranności oraz zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej oraz zasadami etyki zawodowej oraz być udzielane z poszanowaniem intymności i godności osób badanych. W celu realizacji programu konieczne jest wyrażenie zgody przez rodzica/opiekuna prawnego dziecka na uczestnictwo ucznia w programie.

Realizacja programu obejmuje:

1. uzyskanie zgody od rodzica/opiekuna prawnego dziecka na uczestnictwo ucznia 
   w realizacji programu,
2. przeprowadzenie badania ortopedycznego,
3. udokumentowanie wyniku badania w „Karcie badania ortopedycznego”. Karta zakładana jest dla każdego ucznia uczestniczącego w programie. Karta wypełniana jest w dwóch egzemplarzach, w tym jeden przekazywany jest bezpośrednio rodzicom lub opiekunom prawnym badanego ucznia,
4. przedstawienie w „Karcie badania ortopedycznego” pisemnych zaleceń dotyczących dalszego postępowania w przypadku wykrycia wady postawy u dziecka,
5. przekazanie rodzicom/opiekunom prawnym dziecka informacji zawartych w „Karcie badania ortopedycznego” o charakterze stwierdzonej wady wraz z określeniem rokowania,
6. ustalenie indywidualnego planu ćwiczeń korekcyjnych (np. w formie graficznego instruktażu ćwiczeń), dostosowanego do rodzaju wady postawy występującej 
   u danego dziecka oraz dobranych indywidualnie dla każdego dziecka uczestniczącego w programie, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną w przedmiotowym zakresie,
7. inicjowanie konsultacji lekarskich w trybie pilnym w sytuacjach tego wymagających oraz objęcie kwalifikowaną opieką medyczną uczniów ze stwierdzonymi wadami postawy (finansowanie w ramach umowy realizatora zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia),
8. prowadzenie rejestru uczestników programu,
9. realizator programu zobowiązany jest do podjęcia działań zmierzających do rozpropagowania i nagłośnienia programu,
10. lekarz wykonujący badania, w trakcie realizacji programu ma możliwość współpracy 
    z pielęgniarką w środowisku nauczania i wychowania oraz udzielania rodzicom/opiekunom prawnym uczniów wszelkich informacji.

Planowane interwencje

1. określenie czynników ryzyka w kierunku wstępowania wad postawy,
2. wykonanie badania fizykalnego w celu oceny: postawy, chodu, wyglądu pleców 
   i ustawienia łopatek, klatki piersiowej, ustawienia miednicy, budowy kończyn górnych i dolnych – z zachowaniem należytej staranności oraz zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej oraz zasadami etyki zawodowej,
3. w przypadku stwierdzenia odchyleń od stanu prawidłowego ewentualne pogłębienie diagnostyki poprzez wykonanie badania radiologicznego potwierdzającego wykrycie wady postawy (realizowane poza programem, w ramach kontraktu realizatora zawartego z Narodowym Funduszem Zdrowia),
4. na podstawie przeprowadzonych badań – określenie dalszego trybu postępowania medycznego.

Zasady udzielania świadczeń

Program będzie realizowany przez lekarzy specjalistów chirurgów dziecięcych, ortopedów (lekarzy specjalistów w dziedzinie rehabilitacji medycznej lub balneologii 
i medycyny fizykalnej) we współpracy z magistrami rehabilitacji, fizjoterapii lub wychowania fizycznego ze specjalnością z rehabilitacji ruchowej lub gimnastyki leczniczej, pielęgniarkami również pielęgniarkami w środowisku nauczania i wychowania. Badania wykonywane przez wykwalifikowany personel umożliwiają wczesne wykrycie i monitorowanie wad postawy 
u uczniów przed okresem intensywnego wzrostu. Badaniami zostaną objęte dzieci z IV klas szkół podstawowych na terenie m.st. Warszawy.

Sposób zakończenia udziału

Po wykonanym badaniu rodzic/opiekun prawny dziecka zostanie poinformowany o jego wyniku. Następnie rodzic/opiekun prawny dziecka, u którego zostanie zdiagnozowana wada postawy, otrzyma bezpośrednio informacje o konieczności dalszego postępowania diagnostycznego oraz możliwości leczenia przez realizatora programu w ramach kontraktu zawartego z Narodowym Funduszem Zdrowia, w zależności od możliwości realizatora.

5. KOSZTY

Koszty jednostkowe

Koszt jednostkowy wykonania badania dla jednego dziecka obejmuje wykonanie wszystkich etapów realizacji programu wskazanych w rozdziale IV pkt 1 i 2 (poza badaniami radiologicznymi i konsultacjami lekarskimi finansowanymi w ramach umowy realizatora 
z Narodowym Funduszem Zdrowia).

Źródła finansowania

Realizacja niniejszego programu uzależniona jest od środków finansowych zaplanowanych na jego realizację w danym roku, przy uwzględnieniu środków finansowych ujętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej miasta stołecznego Warszawy na lata 2015-2042.

Środki finansowe na realizację przedmiotowego programu zostały zabezpieczone 
w budżecie m.st. Warszawy na 2015 rok w części pozostającej w dyspozycji Biura Polityki Zdrowotnej, w ramach wydatków bieżących ujętych w budżecie uchwalonym przez Radę m.st. Warszawy, wg klasyfikacji budżetowej: dział 851, rozdział 85149.

1. MONITOROWANIE I EWALUACJA
   1. Ocena zgłaszalności:
      1. liczba uczniów w populacji określonej w programie,
      2. liczba uczniów uczestniczących w realizacji programu.

2. Ocena efektywności programu:
   1. określenie liczby uczniów z wadami postawy (możliwość porównania 
      z programem realizowanym w latach 2008 – 2014),
   2. określenie rodzajów wad postawy,
   3. liczba uczniów zakwalifikowanych do dalszego postępowania medycznego,
   4. rozpoznanie rozpowszechnienia problemu w zakresie wad postawy.

OKRES REALIZACJI PROGRAMU

Program będzie realizowany w okresie od września 2015 roku do czerwca 2018 roku.