1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO
Problem zdrowotny
Nadciśnienie tętnicze jest ważnym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, a jego leczenie zmniejsza częstość zgonów, udarów mózgu, zawałów serca i niewydolności serca.
Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży oraz często towarzysząca nadwaga lub otyłość
to dwa dominujące czynniki ryzyka o udowodnionym znaczeniu, które rokują w późniejszym rozwoju występowanie chorób układu krążenia. Obecnie uważa się, że nadciśnienie pierwotne występuje w młodym wieku znacznie częściej niż dotychczas sądzono.
Według danych zaprezentowanych podczas konferencji "Kardiologia 2012" przez prof. Zbigniewa Gacionga z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego nadciśnienie występuje u 9,5 mln dorosłych Polaków w wieku od 18. do 79. roku życia. Do tej liczby trzeba jednak doliczyć siedemnastolatków (jak wynika z przeprowadzonych badań - 9% z nich ma nadciśnienie).[1])
Wśród czynników sprzyjających rozwojowi nadciśnienia wymienia się małą aktywność fizyczną i nadmierne spożycie soli. Wiadomo również, że palenie tytoniu, zwłaszcza u młodzieży, wpływa na tworzenie się wczesnych zmian miażdżycowych.
Z badań wynika, że u młodych osób mogą występować liczne czynniki ryzyka i chorzy ci mają wówczas wskazania do leczenia farmakologicznego nadciśnienia tętniczego.
Chociaż częstość występowania nadciśnienia tętniczego u młodzieży pełnoletniej jest niższa niż u osób starszych, to wczesne rozpoznanie i leczenie podwyższonych wartości ciśnienia ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania powikłaniom ze strony układu krążenia w przyszłości. Występowanie powikłań narządowych ma związek z czasem trwania nadciśnienia, a ten u młodych osób będzie długi. Istotne jest także zidentyfikowanie osób z tzw. wysokim prawidłowym ciśnieniem tętniczym, u których jest wysokie ryzyko rozwoju nadciśnienia w przyszłości. Osoby te wymagają systematycznej obserwacji. Jak najwcześniejsze wykrycie nadciśnienia tętniczego oraz ciśnienia prawidłowego wysokiego stanowi istotny element profilaktyki chorób układu sercowo – naczyniowego.
Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego:
- zaburzenia gospodarki lipidowej,
- palenie tytoniu,
- niska aktywność ruchowa,
- nadwaga i otyłość,
- upośledzona tolerancja glukozy,
- wzrost stężenia kwasu moczowego,
- nadmierny stres,
- nieracjonalne odżywianie,
- wiek,
- płeć,
- obciążenia genetyczne.
Epidemiologia
Wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca, w tym zawału serca, udaru mózgu i niewydolności nerek. Wysokie ciśnienie krwi sprawia, że mięsień sercowy pracuje ciężej niż powinien, co w dłuższym czasie, skutkuje jego osłabieniem. Im wyższe ciśnienie tętnicze krwi, tym większe ryzyko wystąpienia zawałów serca lub udarów mózgu. Ryzyko wystąpienia tych powikłań wzrasta w obecności innych czynników ryzyka, takich jak cukrzyca, zaburzenia lipidowe czy niezdrowy styl życia (nadwaga lub otyłość, niezdrowa dieta, palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu oraz brak aktywności fizycznej). Niektórzy mają wysokie ciśnienie krwi, ponieważ są obciążeni dodatnim wywiadem rodzinnym.
Ciśnienie krwi ma również tendencję do zwiększania się wraz z wiekiem. Według danych epidemiologicznych z 2011 roku 68% Polaków miało je w normie. 32% (ok. 9,4 miliona) chorowało na nadciśnienie.[2]) Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Ocenia się, że w krajach uprzemysłowionych nadciśnienie tętnicze dotyczy ponad 25% dorosłej populacji. W Polsce nadciśnienie rozpoznawane jest u 29% dorosłych, ale spośród nich leczonych jest skutecznie ok. 12%. Ponieważ nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe, powinno być wcześnie wykrywane i odpowiednio leczone. U każdego chorego konieczne jest zebranie wywiadu dotyczącego występowania czynników ryzyka, powikłań narządowych nadciśnienia i współistniejących chorób. W czasie badania fizykalnego należy zwrócić uwagę na obecność odchyleń typowych dla powikłań narządowych oraz współistniejących chorób układu sercowo-naczyniowego. Szczególny nacisk należy położyć na właściwy pomiar ciśnienia tętniczego.[3])
Wysokiemu ciśnieniu krwi można jednak zapobiegać. O wysokim lub podwyższonym ciśnieniu krwi, czyli o nadciśnieniu tętniczym mówimy wówczas, gdy ciśnienie tętnicze
w kilkakrotnych pomiarach przekracza wartości uznane za prawidłowe. Zgodnie
z aktualnymi zaleceniami przyjętymi przez Światową Organizację Zdrowia wartość ciśnienia krwi 140/90 mmHg stanowi granicę między ciśnieniem prawidłowym (norma: <130/85 mmHg) a podwyższonym. Nadciśnienie tętnicze, oznacza wzrost wartości ciśnienia ponad 140/90 mmHg niezależnie od wieku pacjenta, potwierdzone kilkoma pomiarami. Najnowsza klasyfikacja wprowadza także wartość ciśnienia optymalnego, tj. 120/80 mmHg.
Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego
Założeniem programu jest objęcie badaniami profilaktycznymi 13000 osób z populacji młodzieży w wieku pomiędzy 18 a 19 rokiem życia uczęszczających do szkół publicznych, dla których m.st. Warszawa jest organem prowadzącym.
Kryterium wyłączenia to wcześniej rozpoznane nadciśnienie tętnicze (leczone nadciśnienie tętnicze, choroby nowotworowe).
Finansowane ze środków publicznych świadczenia opieki zdrowotnej
Schemat badań zawartych w programie, nie jest finansowany ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.
Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu
Celem programu jest przebadanie młodzieży szkolnej w wieku pomiędzy 18 a 19 rokiem życia pod kątem występowania nadciśnienia tętniczego. Młodzież ze średnią powyżej 140/90 mm Hg, u której rozpoznano (w ramach programu) nadciśnienie tętnicze, zostanie skierowana na dalszą diagnostykę lub leczenie do specjalistów przyjmujących w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Nacisk na profilaktykę, edukację i promocję zdrowotną szczególnie w stosunku do dzieci
i młodzieży kładzie ustawa o zdrowiu publicznym, której podstawowym narzędziem wykonawczym jest Narodowy Program Zdrowia (NPZ) na lata 2016-2020. Celem strategicznym programu jest wydłużenie życia, poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności społecznych w zdrowiu.
Program jest zgodny z założeniami Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016 – 2020 oraz założeniami Uchwały Nr LXII/1789/2005 Rady m.st. Warszawy z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku (Cel strategiczny 1.: Poprawa jakości życia i bezpieczeństwa mieszkańców Warszawy, Cel operacyjny 1.1.: Podniesienie poziomu i dostępności usług publicznych, w tym oświaty, kultury, rekreacji i sportu, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej) jak również z Uchwałą
Nr XLVI/1427/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie przyjęcia Społecznej Strategii Warszawy - Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2020 (Cel strategiczny 1.: Zintegrowana polityka społeczna, Cel szczegółowy 1.2.: Zintegrowane strategie i programy polityki społecznej, Cel strategiczny 2.: Wzrost potencjału społecznego, Cel szczegółowy 2.1.: Podniesienie jakości i konkurencyjności kapitału ludzkiego Warszawy jako czynnika decydującego o szansach rozwoju, Cel strategiczny
3.: Integracja i reintegracja społeczna i zawodowa, Cel szczegółowy 3.10.: Poprawa stanu zdrowia).
2. CELE PROGRAMU
Cel główny:
Wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego u młodzieży szkolnej w wieku pomiędzy 18
a 19 rokiem życia.
Cele pośrednie:
- podniesienie u młodzieży poziomu podstawowej wiedzy na temat wczesnej profilaktyki chorób układu krążenia,
- w długofalowym wymiarze przyczynienie się do poprawy stanu zdrowia mieszkańców m.st. Warszawy.
Oczekiwane efekty
Nadciśnienie tętnicze należy leczyć głównie z dwóch powodów. Po pierwsze - w wielu badaniach wykazano, że nadciśnienie prowadzi do groźnych powikłań jak zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca, niewydolność nerek. Sprzyja również rozwojowi otępienia, może także prowadzić do ślepoty. Po drugie - udowodniono, że leczenie nadciśnienia zmniejsza ryzyko wystąpienia wymienionych wyżej powikłań oraz ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia.
Wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego przyczyni się do rozpoczęcia diagnostyki
i ewentualnie szybkiego podjęcia leczenia w celu zapobieżenia powyższym skutkom.
Mierniki efektywności
- Liczba osób uczestniczących w programie.
- Liczba osób, u których wykryto nadciśnienie tętnicze (ze średnią powyżej 140/90 mmHg)
w tym liczba osób z nadwagą i otyłością mających nadciśnienie.
3. ADRESACI PROGRAMU
Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe
Na podstawie doświadczenia w realizacji programu oraz biorąc pod uwagę dane wskazane
w pkt. I. c. przedmiotowy program skierowany będzie do populacji młodzieży w wieku pomiędzy 18 a 19 rokiem życia tj. 13000 osób. Program kierowany jest do młodzieży uczęszczającej do szkół publicznych, dla których m.st. Warszawa jest organem prowadzącym.
Tryb zapraszania do programu
Akcję informacyjną o programie przeprowadzą realizatorzy programu - podmioty lecznicze, dla których m.st. Warszawa jest podmiotem tworzących.
Dla osiągnięcia zamierzonych celów Biuro Polityki Zdrowotnej Urzędu m.st. Warszawy poinformuje Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy oraz poprosi o przekazanie informacji
o programie dyrektorom szkół wraz z prośbą o wyrażenie zgody na wzięcie udziału
w programie. Akcję informacyjną o programie wśród uczniów przeprowadzą realizatorzy programu we współpracy z personelem szkolnym. Warunkiem przystąpienia do programu jest wyrażenie zgody na wzięcie udziału w programie.
4. ORGANIZACJA PROGRAMU
Części składowe, etapy i działania organizacyjne
Realizacja programu obejmuje:
- akcję informacyjną o programie dla osób z wybranej populacji przeprowadzoną przez realizatora;
- uzyskanie pisemnej zgody na uczestnictwo w programie,
- wykonanie badania wg schematu:
- 2 razy po 2 pomiary ciśnienia, mierzone na obu rękach w odstępie co najmniej dwóch tygodni,
- ocena średnich wartości ciśnienia,
- pomiar masy ciała, wzrostu i obwodu brzucha,
- u osób ze średnią wartością powyżej 140/90 mmHg, kierowanie na konsultacje i dalsze leczenie w poradniach specjalistycznych finansowanych z Narodowego Funduszu Zdrowia,
- u osób z nadwagą i otyłością udzielenie specjalistycznej edukacji w zakresie oddziaływania aktywności ruchowej i prawidłowej diety,
- prowadzenie dokumentacji w oparciu o wymogi zawarte w umowie.
Planowane interwencje
Osoby spełniające kryterium włączenia do programu zostaną przebadane zgodnie
ze schematem wskazanym w pkt. IV. a.
Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników
Do uczestnictwa w programie uprawniona jest młodzież szkolna w wieku pomiędzy
18 a 19 rokiem życia.
Kryterium wyłączenia to wcześniej rozpoznane nadciśnienie tętnicze (leczone nadciśnienie tętnicze, choroby nowotworowe).
Zasady udzielania świadczeń
W ramach programu zostanie przebadanych ok. 13000 osób spełniających kryteria włączenia.
Sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi
W ramach realizowanych zadań programu planowane są badania w zakresie wczesnego wykrywania nadciśnienia tętniczego. Takie podejście ma spektrum znacznie szersze niż realizowane w ramach świadczeń obecnie dostępnych ze środków publicznych. Badania młodzieży w kierunku wczesnego wykrywania nadciśnienia tętniczego dają możliwość do dalszej interwencji poza programem.
W ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia działania przesiewowe w zakresie programu nie znajdują odzwierciedlenia.
Sposób zakończenia udziału
Zakończenie udziału w programie jest możliwe na każdym etapie planowanych działań.
Uczestnictwo w programie polega na:
- zakwalifikowaniu osoby do programu,
- edukacji na temat nadciśnienia tętniczego,
- wykonaniu badania wg schematu.
Zakończenie udziału w programie bez wykonania badania następuje poprzez ustne lub pisemne zgłoszenie rezygnacji przez uczestnika programu z podaniem przyczyny oraz odnotowanie tego faktu przez realizatora programu.
Bezpieczeństwo planowanych interwencji
Program będzie realizowany przez podmioty lecznicze, dla których m.st. Warszawa jest podmiotem tworzącym. Badania będą wykonywane przez wykwalifikowany personel medyczny, w warunkach odpowiadających wymaganiom wskazanym w odpowiednich aktach prawnych.
Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji programu
Program realizowany będzie przez lekarza i pielęgniarkę w środowisku nauczania
i wychowania, tj. na terenie szkół publicznych, dla których m.st. Warszawa jest organem prowadzącym.
Dowody skuteczności
Skuteczność badań to ilościowe określenie stopnia w jakim wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego zapobiega występowaniu chorobom układu krążenia. Ocenia się ją w badaniach: epidemiologicznych, kohortowych, w których porównuje się ryzyko zachorowań wśród osób badanych z ryzykiem zachorowania wśród osób nie badanych. Otrzymany wynik wyrażony jest w procentach. Ponadto całość zbudowanej interwencji została przygotowana w oparciu o dostępne dowody naukowe z przeglądów systematycznych
5. KOSZTY
Koszty jednostkowe
Koszt jednostkowy udziału jednej osoby w programie obejmuje:
- koszt wykonania badania,
- koszt zakupu drobnego sprzętu medycznego (aparat do mierzenia ciśnienia, waga, itp.),
- edukacji w zakresie nadciśnienia tętniczego.
Planowane koszty całkowite
Całkowity koszt realizacji programu w 2017 roku wynosi 260.000,00 zł (słownie złotych: dwieście sześćdziesiąt tysięcy).
Źródła finansowania
Środki finansowe na realizację przedmiotowego programu zostały zabezpieczone
w budżecie m.st. Warszawy na 2017 rok, w części pozostającej w dyspozycji Biura Polityki Zdrowotnej, w ramach wydatków bieżących ujętych w budżecie uchwalonym przez Radę m.st. Warszawy wg klasyfikacji budżetowej: dział 851, rozdział 85149,
§ 2780.
- Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne
- Zachorowania na nadciśnienie tętnicze oraz późniejsze powikłania mogą mieć szczególnie ciężki przebieg;
- W dzisiejszych czasach nadciśnieniu tętniczemu można skutecznie zapobiegać poprzez wczesne wykrycie i profilaktykę;
- Realizacja badań w kierunku wczesnego wykrywania nadciśnienia tętniczego, a co za tym idzie chorób układu sercowo-naczyniowego, a także promocja zdrowego stylu życia oraz edukacja zdrowotna pacjentów wpisują się w cel strategiczny Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 dotyczący wydłużenia życia Polaków
w zdrowiu, poprawy jakości życia związanej ze zdrowiem oraz ograniczania społecznych nierówności w zdrowiu.
6. MONITOROWANIE I EWALUACJA
Ocena zgłaszalności
- liczba osób w populacji określonej w programie;
- liczba osób uczestniczących w programie.
Zgłaszalność do programu zostanie oceniona na postawie sprawozdania merytorycznego stanowiącego załącznik do umowy zawartej z podmiotem leczniczym.
Ocena jakości świadczeń
Wszelkie uwagi dotyczące realizacji programu mogą być kierowane bezpośrednio
do realizatora programu – podmiotu leczniczego lub Biura Polityki Zdrowotnej Urzędu m.st. Warszawy.
Ocena efektywności programu
- liczba osób zbadanych,
- liczba osób, u których wykryto nadciśnienie tętnicze i skierowano do dalszego leczenia (porównanie z realizacją w latach ubiegłych), w tym:
- liczba osób z nadwagą mających nadciśnienie,
- liczba osób z otyłością mających nadciśnienie.
Efektywność realizowanego programu będzie monitorowana i oceniana.
7. OKRES REALIZACJI PROGRAMU
Program będzie realizowany w 2017 roku.
